Choroba Alzheimera to postępująca choroba neurodegeneracyjna, która stanowi najczęstszą przyczynę demencji u osób starszych. Charakteryzuje się nagromadzeniem nieprawidłowych białek w mózgu - płytek amyloidowych i splątków tau, które prowadzą do uszkodzenia i śmierci komórek nerwowych. Proces ten rozpoczyna się często na lata przed wystąpieniem pierwszych objawów.
Choroba przebiega w trzech głównych etapach. We wczesnym stadium występują:
W stadium umiarkowanym nasilają się zaburzenia poznawcze, a w zaawansowanym pacjent traci samodzielność w podstawowych czynnościach życiowych.
Głównym czynnikiem ryzyka jest wiek - prawdopodobieństwo zachorowania podwaja się co 5 lat po 65. roku życia. Inne czynniki to predyspozycje genetyczne, choroby układu krążenia, cukrzyca i niski poziom wykształcenia. Diagnoza opiera się na badaniu neuropsychologicznym, obrazowaniu mózgu i wykluczeniu innych przyczyn demencji.
Choroba Parkinsona to przewlekła choroba neurodegeneracyjna spowodowana utratą komórek nerwowych produkujących dopaminę w części mózgu zwanej istotą czarną. Dopamina jest neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za kontrolę ruchu. Przyczyna choroby pozostaje w większości przypadków nieznana, choć podejrzewa się udział czynników genetycznych i środowiskowych.
Klasyczne objawy motoryczne choroby Parkinsona obejmują:
Objawy niemotoryczne to depresja, zaburzenia snu, problemy z węchem, zaparcia i zaburzenia poznawcze, które mogą wystąpić na różnych etapach choroby.
Choroba Parkinsona postępuje stopniowo przez pięć stadiów według skali Hoehn-Yahr. We wczesnych stadiach objawy są łagodne i jednostronne, w późniejszych prowadzą do znacznej niepełnosprawności. Ważne jest odróżnienie choroby Parkinsona od innych zespołów parkinsonowskich, takich jak parkinsonizm polekowy czy atrofia wieloukładowa.
W Polsce dostępnych jest kilka grup leków stosowanych w terapii choroby Alzheimera, które pomagają spowolnić postęp objawów i poprawić jakość życia pacjentów. Główną grupę stanowią inhibitory acetylocholinoesterazy, do których należą donepezyl, rivastigmin i galantamina. Leki te działają poprzez zwiększenie stężenia acetylocholiny w mózgu, co poprawia funkcje poznawcze i pamięć.
Drugim ważnym preparatem jest memantyna - antagonista receptorów NMDA, który reguluje aktywność glutaminianu i chroni neurony przed nadmierną stymulacją. Lek ten jest szczególnie skuteczny w umiarkowanym i ciężkim stadium choroby.
Dawkowanie leków przeciwdementycznych wymaga stopniowego zwiększania dawki pod kontrolą lekarza. W Polsce większość tych preparatów jest dostępna na receptę i podlega częściowej refundacji przez NFZ po spełnieniu określonych kryteriów klinicznych.
Terapia farmakologiczna choroby Parkinsona w Polsce opiera się na kilku grupach leków, których celem jest uzupełnienie niedoboru dopaminy lub naśladowanie jej działania. Podstawowym lekiem pozostaje lewodopa, często stosowana w kombinacji z karbidopą, która zapobiega przedwczesnemu metabolizmowi lewodopy poza mózgiem.
Agoniści receptorów dopaminowych, takie jak pramipeksol czy ropinirol, bezpośrednio stymulują receptory dopaminowe i są szczególnie przydatne we wczesnych stadiach choroby. Inhibitory MAO-B (selegilina, rasagilina) i COMT (entakapon) wydłużają działanie naturalnej dopaminy poprzez hamowanie enzymów ją rozkładających.
Wszystkie wymienione preparaty są dostępne w polskich aptekach na receptę, a większość podlega refundacji NFZ zgodnie z aktualnymi wytycznymi terapeutycznymi.
Suplementacja może stanowić cenne wsparcie w leczeniu chorób neurodegeneracyjnych. Witaminy z grupy B, szczególnie B12, B6 i kwas foliowy, odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowych funkcji poznawczych i mogą spowalniać postęp demencji.
Kwasy omega-3, szczególnie DHA i EPA, wykazują działanie neuroprotekcyjne i przeciwzapalne. Koenzym Q10 wspiera funkcje mitochondrialne neuronów, podczas gdy witamina D może wpływać na neuroplastyczność i ochronę przed uszkodzeniami oksydacyjnymi.
Ekstrakty roślinne cieszą się rosnącą popularnością:
Probiotyki mogą wpływać na oś jelito-mózg, potencjalnie łagodząc objawy neuropsychiatryczne. W polskich aptekach dostępne są preparaty takie jak Olimp Gold Omega 3, Bioaron C, czy specjalistyczne suplementy firm Aliness i Solgar, które oferują kompleksowe wsparcie dla układu nerwowego.
Opieka nad osobą z chorobą Alzheimera lub Parkinsona wymaga cierpliwości i systematyczności. Kluczowe jest utrzymanie rutyny dnia, która zapewnia poczucie bezpieczeństwa i przewidywalności dla pacjenta.
Przyjmowanie leków należy zorganizować w sposób przejrzysty - warto używać pojemników na leki z podziałem na dni tygodnia i pory dnia. Regularne godziny posiłków, aktywności i odpoczynku pomagają w utrzymaniu stabilności funkcji poznawczych.
Natychmiastowego kontaktu z lekarzem wymagają:
W Polsce dostępne jest wsparcie przez Polskie Towarzystwo Alzheimerowskie oraz lokalne ośrodki pomocy społecznej. Regularne kontrole neurologiczne, co 3-6 miesięcy, pozwalają na monitorowanie postępu choroby i dostosowywanie terapii. Ważne jest również dbanie o własne zdrowie psychiczne opiekuna.
