Wrzody trawienne to uszkodzenia błony śluzowej żołądka lub dwunastnicy, które powstają najczęściej w wyniku zakażenia bakterią Helicobacter pylori lub długotrwałego stosowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Do głównych objawów należą ból w nadbrzuszu, uczucie palenia, nudności oraz niestrawność. Nieleczone wrzody mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak krwawienie czy perforacja.
Nadmierna produkcja kwasu solnego w żołądku często wynika ze stresu, nieprawidłowej diety, zakażenia H. pylori lub stosowania niektórych leków. Prowadzi to do uszkodzenia błony śluzowej, zgagi, refluksu żołądkowo-przełykowego oraz zwiększonego ryzyka rozwoju wrzodów. Mechanizm obronny żołądka zostaje zaburzony, gdy agresywne czynniki przeważają nad ochronnymi.
W polskich aptekach dostępne są skuteczne leki regulujące kwaśność żołądkową:
IPP stosuje się rano na czczo, 30-60 minut przed posiłkiem, w dawce 20-40 mg przez 4-8 tygodni. Antagoniści H2 przyjmuje się wieczorem lub przed snem. Leki zobojętniające można stosować doraźnie, 1-2 godziny po posiłku.
Przeciwwskazaniami są uczulenie na składniki, ciężka niewydolność wątroby czy nerek. Możliwe działania niepożądane to bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz przy długotrwałym stosowaniu IPP - niedobory magnezu i witaminy B12.
Niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki prowadzi do niedoboru lipazy, proteaz i amylaz, co znacznie utrudnia trawienie. Przyczyny obejmują przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydozę, nowotwory lub stan po operacjach. Objawy to luźne, tłuste stolce, wzdęcia, bóle brzucha, utrata masy ciała oraz niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
Nieprawidłowe trawienie tłuszczów (steatorea) objawia się jasnymi, pływającymi stolcami o nieprzyjemnym zapachu. Zaburzenia trawienia białek prowadzą do niedoborów aminokwasów i utraty masy mięśniowej. Problemy z trawieniem węglowodanów powodują wzdęcia, gazy i biegunki fermentacyjne.
W aptekach dostępne są skuteczne preparaty wspomagające trawienie:
Suplementację enzymatyczną stosuje się przy udokumentowanej niewydolności trzustki, po gastrektomii, w mukowiscydozie oraz u osób starszych z zaburzeniami trawienia. Dawkowanie zależy od zawartości tłuszczu w posiłku - zwykle 25000-50000 jednostek lipazy na główny posiłek. Kapsułki przyjmuje się na początku jedzenia, nie rozdrabniając. Enzymy mogą zmniejszać wchłanianie żelaza i kwasu foliowego, dlatego należy monitorować ich poziom.
Zaparcia to jeden z najczęstszych problemów trawiennych, dotykający znaczną część populacji. Rozróżniamy zaparcia okazjonalne, które mogą wystąpić w wyniku zmiany diety, stresu czy podróży, oraz zaparcia przewlekłe, definiowane jako trudności z wypróżnianiem trwające dłużej niż trzy miesiące. Główne przyczyny zaburzeń perystaltyki jelit obejmują nieprawidłową dietę ubogą w błonnik, niewystarczające spożycie płynów, brak aktywności fizycznej oraz działania uboczne niektórych leków.
Środki zwiększające objętość są zalecane jako pierwsza linia leczenia zaparć przewlekłych, szczególnie u osób starszych. Preparaty osmotyczne nadają się do stosowania długoterminowego i są bezpieczne dla dzieci. Środki podrażniające powinny być używane krótkotrwale, maksymalnie przez tydzień, aby uniknąć uzależnienia. Długotrwałe stosowanie środków przeczyszczających wymaga nadzoru medycznego.
Naturalne metody wspomagające regularną defekację obejmują zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego, regularne picie wody, aktywność fizyczną oraz ustalenie stałych pór wypróżniania. Szczególnie pomocne są śliwki suszone, siemię lniane oraz regularne posiłki bogate w warzywa i owoce.
Biegunka może mieć różnorodne przyczyny - od infekcji bakteryjnych, wirusowych czy pasożytniczych, po czynniki nieinfekcyjne takie jak stres, nietolerancje pokarmowe czy działania niepożądane leków. Prawidłowa flora bakteryjna jelit odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia układu trawiennego, wspierając trawienie, syntezę witamin oraz ochronę przed patogenami.
Loperamid działa poprzez zmniejszenie perystaltyki jelit i jest skuteczny w leczeniu biegunki nieinfekcyjnej u dorosłych. Węgiel aktywny wykazuje właściwości adsorpcyjne, wiążąc toksyny i bakterie w przewodzie pokarmowym. Diosmektyt chroni błonę śluzową jelit, tworząc warstwę ochronną i normalizując konsystencję stolca.
W Polsce dostępne są liczne preparaty probiotyczne zawierające szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium. Preparaty wieloszczepowe, takie jak:
Probiotyki są szczególnie zalecane podczas i po antybiotykoterapii w celu odbudowy naturalnej flory bakteryjnej. Prebiotyki, takie jak inulina czy oligofruktoza, stanowią pokarm dla pożytecznych bakterii jelitowych.
Podczas biegunki kluczowe jest uzupełnianie elektrolitów i nawadnianie organizmu. Konsultacja lekarska jest konieczna przy biegunce z krwią, wysokiej gorączce, objawach odwodnienia czy uporczywych dolegliwościach trwających ponad 3 dni.
Nudności i wymioty należą do najczęstszych dolegliwości przewodu pokarmowego, które mogą być spowodowane różnorodnymi czynnikami. Przyczyny obejmują zatrucia pokarmowe, wirusowe infekcje żołądkowo-jelitowe, chorobę lokomocyjną, stres, a także działania niepożądane leków. Zaburzenia opróżniania żołądka, zwane gastroparezą, mogą prowadzić do przewlekłych nudności i wymiotów.
Metoklopramid skutecznie łagodzi nudności poprzez przyspieszenie opróżniania żołądka i blokowanie receptorów dopaminowych. Stosowanie wymaga ostrożności - maksymalnie 5 dni u dorosłych ze względu na ryzyko zaburzeń neurologicznych. Domperidon charakteryzuje się lepszym profilem bezpieczeństwa, nie przekracza bariery krew-mózg, minimalizując ryzyko działań niepożądanych ze strony układu nerwowego.
Dimenhydrynat okazuje się szczególnie skuteczny w chorobie lokomocyjnej, blokując receptory histaminowe w ośrodku wymiotnym. Najlepiej stosować go profilaktycznie przed podróżą.
Preparaty wspomagające motorykę przewodu pokarmowego zawierają substancje prokkinetyczne, które normalizują perystaltykę. Podczas nudności zaleca się spożywanie małych porcji łagodnych pokarmów, unikanie tłustych i intensywnie przyprawionych potraw oraz zapewnienie odpowiedniego nawodnienia organizmu.
Nadmierne gazowanie w jelitach wynika z fermentacji bakteryjnej niestrawionego pokarmu, połykania powietrza podczas jedzenia lub picia oraz zaburzeń równowagi mikroflory jelitowej. Zespół jelita drażliwego charakteryzuje się przewlekłymi bólami brzucha, wzdęciami i zaburzeniami rytmu wypróżnień, wymagając kompleksowego leczenia objawowego.
Symetikon działa przeciwpiennie, łącząc pęcherzyki gazowe w jelitach w większe, łatwiejsze do usunięcia struktury. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego, co zapewnia wysokie bezpieczeństwo stosowania. Oleje eteryczne z kminku, kopru i mięty rozluźniają mięśnie gładkie jelit, ułatwiając usuwanie gazów.
Preparaty żółci i kwasów żółciowych poprawiają trawienie tłuszczów, szczególnie u osób z niewydolnością wątroby lub pęcherzyka żółciowego. Goryczki roślinne, takie jak wyciągi z korzenia goryczki czy centaurium, stymulują wydzielanie soków trawiennych, poprawiając apetyt i trawienie.
Modyfikacje diety obejmują ograniczenie produktów gazujących, roślin strączkowych i kapusty. Kluczowe znaczenie ma regularność posiłków, dokładne żucie i spokojne spożywanie pokarmów bez pośpiechu.
